डा.गणेश बन्जारा
ब्रुडर निमोनिया (Aspergillosis)
पछिल्ला बर्षहरुमा ढुसीबाट संक्रमण हुने रोग ब्रुडर निमोनिया अर्थात एस्परजिलोेसिस (Aspergillosis) विश्व भरि नै पाइएको छ । चल्लाहरु ब्रुडिङ गर्ने बेलामा यस्तो खालको रोग देखिने भएकाले ब्रुडर निमोनिया भनिन्छ । विशेष गरेर हुर्कदै गरेको कुखुरामा यस्तो खालको समस्या देखिन्छ । एस्परजिलोसिस पन्छीहरुमा जस्तै हाँस, कुखुरा, टर्की, परेवा, गीज लगायत धेरै घर पालुवा पन्छी र जंगली पन्छीहरुमा लाग्दछ । अत्याधिक एन्टिवायोटिकको प्रयोग, कर्टिकोस्टोरोइड तथा रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति कम गराउने औषधिको प्रयोगले ढुसीबाट उत्पन्न हुने रोग एस्परजिलोसिसलाई बढुवा दिन मद्दत गर्दछ । एस्परजिलोसिसले मुख्यतया श्वास प्रश्वास प्रणालीमा असर गर्दछ । माटा,े कुहिएको पदार्थ र खोर भित्रको वातावरण ढुसीका कोष ९ँगलनब िक्उयचभ० प्रयाप्त मात्रामा पाइन्छन । यस्ता ढुसीबाट उत्पन्न हुने एस्परजिलोसिसले कुखुरा व्यवसायलाई चुनौतिको विषय बनाएका छन । एस्परजिलोसिस रोग Aspergillus Fumigatus भन्ने ढुसीको संक्रमणबाट लाग्दछ र यसले श्वासप्रश्वास प्रणालीमा असर गर्ने हुनाले ब्रोङ्कोे निमोनिया (Broncho pneumonia) गराउदछ ।
एस्परजिलोसिस भएका कुखुराले अरु जीवाणु र विषाणुबाट हुने श्वास प्रश्वास सम्बन्धी समस्याहरुको जस्तो लक्षण देखाउदैनन । तर भर्खरै लेराइएका चल्लाहरुमा एस्परजिलोसिस रोग देखिएमा चल्लाहरुको मृत्युदर धेरै हुने र एकबाट अर्कोमा रोग सर्न सक्ने सम्भावना बढी रहन्छ । त्यस्तै ह्याचरीबाटै एस्परजिलोसिस संक्रमित भएमा चल्लाहरु ब्रुडिङको बेला धेरै मर्दछन । संक्रमित ढुसी लागेका सोत्तर, भुस र अन्य धुलोमा एस्परजिलोसिसका स्पोरहरु धेरै मात्रामा भएमा त्यस्ता स्पोरहरु ९क्उयचभक० श्वास प्रश्वासको माध्यमबाट शरीरमा प्रवेश गर्दछन । फर्ममा काम गर्ने कामदारहरु पनि खोर भित्र उच्च धुलो भएमा श्वास प्रश्वास सम्बन्धी समस्याहरु टाढा रहन सक्दैनन् र एस्परजिलोसिसबाट संक्रमित हुन सक्दछन । एस्परजिलोसिसको प्रजाति अनुसार, शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक शक्तिका साथै, फोक्सोको अवस्था र एस्परजिलसको शरीर भित्र प्रवेश गरेको संख्या अनुसार मानव स्वास्थ्य र कुखुराको स्वास्थ्यमा लक्षणहरु देखिन थाल्दछन । त्यस्तै मानिसमा पनि संक्रमण भएमा छाती गह्ुँको हुने र छाती दुख्ने समस्याहरु देखिन्छन । त्यस्तै एस्परजिलसले अन्तरविष ९त्यहष्ल० पनि उत्पादनमा सहयोग गर्दछ र यस्ता अन्तरविषले कलेजो र मृगौला बिगार्ने काम गर्दछन ।
लक्षण ः
- श्वास लिन गाहे हुने
- छिटो छिटो श्वास फेर्ने
- शरीर निलो हुने,
- काम्ने,
- हिड्न नसक्ने
- टाउको बटारिने,
- रक्तनलीमा बढी रगत जम्मा भई शरिर निलो हुने,
- निदाएर बस्ने
- खान मन नगर्ने,
- शरीर सुकेर जाने,
- आँखाको संक्रमण र आँखामा बादल लाग्ने,
- बढी तिर्खाउने
- आन्द्रा फुल्ने ।
पोष्ट मार्टम
पहेलो–हरियो अथवा सेतो रंगका गीर्खाहरु कुखुराको फोक्सोमा देखिन्छ । त्यस्तै अलि अलि भुँवा जस्तो पदार्थ मुख, मुखभित्रको तालु, फोक्सो, आन्द्रा, एअर स्याक, गिदी र अाँखामा पनि देखिन्छ ।
अन्वेषण
प्रयोगशाला परिक्षणमा Sabouraud Dextrose Agar मा कल्चर पश्चात गरि एकिन गर्न सकिन्छ । कल्चर बाट निकालिएको ढुसीलाई २० प्रतिशत पोटासियम हाइड्रोअक्साइड (20 % KOH) ले स्टेन गरि हेर्न सकिन्छ ।
अन्तमा कुखुरा र फर्म भित्र काम गर्ने मानिस एस्परजिलोसिसको जोखिममा रहेका छन । त्यही भएर जैविक सुरक्षाका उपायहरु अपनाउनु आवश्यक पर्दछ । ओसिलो भुस नराख्ने, धुलो भएको सोत्तर वा भुस प्रयोग नगर्ने र गर्नै पर्ने भएमा सोत्तर उपचार गर्ने, कुहिएको दाना नखुवाउने र दाना भुंइमा नपोखिने जस्ता कार्यहरु गर्नुपर्दछ । सोत्तरमा भएको ढुसीको संख्या घटाउन निलो तुथोको (Cupper Sulphate) स्प्रे गर्नु पर्दछ भने यस्ता रोगहरु प्रति कुखुरा व्यवसायी र फर्मका कामदारहरुले जनचेतना जगाउन आवश्यक पर्दछ ।
No comments:
Post a Comment